Definicje kazirodztwa
Immanentną cechą zakazu kazirodztwa jest jego zmienność, co do zakresu przedmiotowego i podmiotowego. W różnych okresach historycznych i w różnych kulturach w sposób odmienny zakreślano krąg osób, dla których wzajemne stosunki seksualne były zakazane. Nie zawsze też w sposób jednakowy określano zachowania ludzkie, które stanowiły kazirodztwo. Nie wszystkie też z tych zachowań były penalizowane w jednakowy sposób.
Również obecnie mamy do czynienia ze swoistym dualizmem definicyjnym. Z jednej strony wszędzie tam gdzie stosunki kazirodcze są zakazane tworzy się definicje legalne kazirodztwa, zawarte w odpowiednim akcie prawnym, z drugiej zaś strony na potrzeby innych nauk powstają definicje nie zawsze pokrywające się treściowo z definicją legalną. Należy oczywiście podkreślić, iż w różnych systemach prawnych również między definicjami legalnymi istnieją znaczące różnice.
O ile definicje prawne są zazwyczaj redagowane w sposób wąski, to definicje czynione na użytek innych dyscyplin ujmują zagadnienie w szerszym kontekście.
Zgodnie z art. 201 k.k. przestępstwo kazirodztwa popełnia ten, kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, a czyn taki zagrożony jest karą pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.
Zatem, definicja legalna kazirodztwa obejmuje swym zakresem zachowanie osób spokrewnionych ze sobą w linii prostej bez ograniczeń, w linii bocznej tylko rodzeństwa, oraz osób pozostających ze sobą w stosunku przysposobienia, polegające na obcowaniu płciowym.
W literaturze psychologicznej zaś, zwłaszcza dotyczącej wykorzystywania seksualnego dziecka, obok wskazanych postaci, pojawia się także osoba określana jako „postać rodzicielska” pełniąca w sposób faktyczny rolę rodzica, lecz nie związana z dzieckiem ani węzłem pokrewieństwa ani stosunkiem przysposobienia. Osoba taka nie może popełnić, wedle przepisów Kodeksu karnego, występku kazirodztwa względem danego dziecka, niemniej jednak, dla psychologa może ona dopuścić się tzw. wykorzystywania wewnątrzrodzinnego, będącego w ujęciu psychologicznym właściwie synonimem kazirodztwa z uwagi na podobne skutki, jakie niesie ze sobą dla psychiki wykorzystywanego dziecka.
M. Beisert w swych rozważaniach nad przesłankami przesądzającymi o tym jaką osobę można uznać za postać rodzicielską, przytacza reprezentatywne dla poglądów psychologów założenia J. L. Herman i M. L. Delfos.
J. L. Herman za istotny wskaźnik, czy daną osobę można zakwalifikować jako spełniającą warunki dla bycia sprawcą kazirodztwa w danym przypadku, uznaje rodzaj relacji, który polega na całkowitej zależności, zarówno o charakterze materialnym, emocjonalnym, jak i społecznym, dziecka od dorosłego będącego członkiem rodziny, chociaż niekoniecznie krewnym. Pisze wręcz, że „z psychologicznego punktu widzenia nie ma znaczenia, czy ojciec i dziecko połączeni są więzami krwi. Ważna jest rzeczywiście istniejąca władza rodzicielska osoby dorosłej i zależność dziecka”.6
M. L. Delfos z kolei akcentuje znaczenie, jakie ma percepcja dziecka. Jeśli ono samo spostrzega dorosłego, z którym pozostaje w relacji seksualnej, jako osobę wchodzącą w skład rodziny, aktywność ta zasługuje na miano kazirodztwa.7 Wymienione dwa kryteria są ważnymi, choć nie jedynymi wyróżnikami wykorzystań kazirodczych na tle wykorzystań seksualnych w ogóle.8
Według M. Beisert, również takie kryteria, jak wspólne zamieszkanie, czy też pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym, ciągła fizyczna obecność wynikająca ze sprawowanej nad dzieckiem opieki, rzeczywiste zaspokajanie potrzeb dziecka, pozwalają na zakwalifikowanie danej osoby jako potencjalnego sprawcę kazirodczego wykorzystywania. Jak słusznie zauważa autorka, wskazując na rozbieżności między definicją legalną a psychologiczną kazirodztwa, dla prawników odróżnienie rodzica od postaci rodzicielskiej ma istotne znaczenie z uwagi na możliwość zakwalifikowania ich zachowania jako spełniającego przesłanki odpowiedniej normy prawnej, natomiast dla psychologa obie te grupy stanowią jedną kategorię pozwalającą na wyróżnienie wykorzystywania kazirodczego.9
W sposób podobny zarysowują się różnice między szerokością zakresu definicji legalnej i tworzonej na użytek psychologii w kwestii zachowań, które mogą być uznawane za kazirodcze.
Przepis art. 201 k.k. penalizuje wyłącznie zachowanie sprawcy polegające na obcowaniu płciowym. Termin ten, od momentu jego wprowadzenia, wzbudzał dość istotne wątpliwości co do zakresu jego treści, w związku z czym jego obszerne omówienie nastąpi w dalszej części pracy. Niemniej jednak, zachowanie ciągłości wywodu wymaga, aby już na tym etapie zasygnalizować pewne zagadnienia dotyczące treści wskazanego terminu.
Zgodnie z poglądami większości autorów, zajmujących się problematyką dotyczącą przestępstwa kazirodztwa i innych przestępstw o podłożu seksualnym, obcowanie płciowe obejmuje swym przedmiotowym zakresem kontakty genitalne o charakterze seksualnym tzn. spółkowanie polegające na wprowadzeniu członka do pochwy oraz surogaty takiego spółkowania, traktowane przez sprawcę jako jego ekwiwalenty.10
Psycholodzy, natomiast, przy definiowaniu kazirodztwa posługują się znacznie szerszym katalogiem zachowań, które mogą być uznane za kazirodcze wykorzystywanie dziecka. Tylko niektóre z nich wypełniają znamiona art. 201 k.k., inne można zakwalifikować jako czyny zabronione stypizowane w innych przepisach Kodeksu karnego z roku 1997. Natomiast część z nich w ogóle nie stanowi czynu zabronionego przez obecnie obowiązujący Kodeks karny.11
Zgodnie z przedstawioną przez M. Beisert, klasyfikacją K. C. Fallera katalog ten zawiera następujące typy zachowań:
1. Zachowania bez kontaktu fizycznego:
a. rozmowy o treści seksualnej, (nie jest czynem zabronionym przez Kodeks karny z 1997r.),
b. ekspozycja anatomii i czynności seksualnych, (możliwa kwalifikacja z art. 200 § 2 k.k. w przypadku, gdy zachowanie sprawcy polega na prezentacji osobie małoletniej poniżej lat 15 wykonywania czynności seksualnej),
c. oglądactwo (voyeuryzm), (nie jest czynem zabronionym przez Kodeks karny z 1997r.),
d. fetyszyzm, (nie jest czynem zabronionym przez Kodeks karny z 1997r.),
e. obsceniczne rozmowy telefoniczne, (nie jest czynem zabronionym przez Kodeks karny z 1997r.).
2. Pobudzanie intymnych części ciała dziecka:
a. dotykanie intymnych części ciała (piersi, genitaliów, pośladków), (w przypadku, gdy ofiarą jest małoletni poniżej lat 15 w grę wchodzi kwalifikacja z art. 200 § 1 k.k.),
b. zmuszanie dziecka do pobudzania sprawcy (przez dotyk), (w przypadku, gdy ofiarą jest małoletni poniżej lat 15, możliwa jest kwalifikacja z art. 200 § 1 k.k., jeśli zmuszanie przybierze postać przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu czyn zostanie zakwalifikowany z art. 197 § 2 k.k., w takim przypadku wiek ofiary nie ma znaczenia, możliwa jest oczywiście kwalifikacja z art. 200 § 1 k.k. w zbiegu z art. 197 § 2 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.),
c. pobudzanie dziecka przez ubranie lub bez ubrania, (możliwa kwalifikacja taka jak w punkcie 2a).
3. Penetracja seksualna (palcem lub za pomocą narzędzi):
a. penetracja ciała dziecka (pochwy, odbytu), (możliwa kwalifikacja prawna danego zachowania taka jak w punkcie 2a),
b. zmuszanie dziecka do penetracji ciała sprawcy (pochwy, odbytu), (możliwa jest kwalifikacja czynu taka jak w punkcie 2b),
c. wkładanie przedmiotów do odbytu lub pochwy ofiary, (możliwa kwalifikacja prawna danego zachowania taka jak w punkcie 2a),
d. zmuszanie dziecka do wkładania przedmiotów do odbytu lub pochwy sprawcy, (możliwa jest kwalifikacja czynu taka jak w punkcie 2b).
4. Kontakty oralne:
a. głębokie pocałunki w usta, (możliwa kwalifikacja prawna czynu taka jak w punkcie 2a),
b. całowanie, lizanie lub gryzienie innych części ciała, (możliwa kwalifikacja prawna czynu taka jak w punkcie 2a),
c. ssanie, całowanie, lizanie, gryzienie piersi, (możliwa kwalifikacja prawna czynu taka jak w punkcie 2a),
d. cunnilingus, fellatio, analingus (z uwagi na to, iż zachowania takie uznawane są za surogaty obcowania płciowego możliwa jest kwalifikacja z art. 201 k.k., w przypadku gdy ofiarą jest małoletni poniżej lat 15 możliwa jest kwalifikacja z art. 200 § 1 k.k., możliwe jest oczywiście zakwalifikowanie zachowania w stosunku do takiej osoby z art. 201 k.k., w zbiegu z art. 200 § 1 k.k., w związku z art. 11 § 2 k.k.).
5. Penetracja genitalna:
a. kontakt waginalny, (możliwa kwalifikacja z art. 201 k.k., w przypadku gdy ofiarą jest osoba małoletnia poniżej lat 15 możliwa jest kwalifikacja takiego czynu z art. 200 § 1 k.k., możliwe jest oczywiście zakwalifikowanie danego zachowania z art. 201 k.k., w zbiegu z art. 200 § 1 k.k., w związku z art. 11 § 2 k.k.),
b. kontakt analny, (kwalifikacja taka jak w punkcie 4d).
6. Seksualne wyzyskiwanie dzieci:
a. pornografia dziecięca, (w przypadku, gdy ofiarą jest osoba małoletnia poniżej lat 15 możliwa jest kwalifikacja prawna czynu, w zależności od tego jaki będzie miało charakter zachowanie sprawcy, czy będzie to prezentowanie małoletniemu treści pornograficznych, czy też ich utrwalanie z jego udziałem, z art. 202 § 2 k.k. lub z art. 202 § 4 k.k., w przypadku gdy osobą pokrzywdzoną jest małoletni powyżej lat 15 możliwa jest kwalifikacja z art. 202 § 3 k.k.),
b. prostytucja dziecięca, (możliwa kwalifikacja z art. 204 § 3 k.k.).
7. Przemoc seksualna połączona z innymi formami przemocy (odurzanie ofiary narkotykami, alkoholem).12 (najbardziej prawdopodobna kwalifikacja prawna z art. 197 § 1 lub § 2 k.k.)
Na potrzeby medycyny natomiast kazirodztwo było definiowane przez B. Popielskiego jako zboczenie płciowe polegające na niewłaściwie ukierunkowanym popędzie płciowym (perversiones in obiecto)13, jednakże obecna medycyna rezygnuje z kwalifikowania kazirodztwa jako dewiacji, określając je mianem nietypowego zachowania seksualnego.14
Z punktu widzenia etymologii kazirodztwo (łac. incestus – nieczystość) to staropolska nazwa spółkowania między bliskimi krewnymi.15
Na potrzeby niniejszej pracy należy przyjąć definicję legalną wynikającą z brzmienia art. 201 k.k.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.